اخلاق حرفه ای ، پدیدآورنده:احد فرامرز قراملکی ، ناشر:نشر مجنون
معرفی مختصر کتاب:
فصل نخست کتاب با هدف آشنایی با نقش راهبردی اخلاق حرفه ای در موفقیت معطوف به آینده ی سازمانها تدوین یافته است. چیستی اخلاق حرفه ای در دو حیطه ی عملی و نظری مباحث بخش دوم را تشکیل میدهد. تبیین مسئولیت های اخلاقی سازمان ـ از نگارش کدهای اخلاقی تا تدوین منسجم منشور اخلاق ـ و بحث از وظایف اخلاقی هیات مدیره از نظر مسئولیت های اخلاقی، مباحث بخش سوم، هم چنین آشنایی با مسائل اخلاقی سازمان و شیوه های مواجهه با آنها در کسب و کار و مهارت حل اثر بخش آنها از مباحث بخش چهارم اند. بخش پایانی به طرح مطالبی درباره ی ترویج اخلاق در سازمان اختصاص دارد.
توضیح مختصر:
اخلاق حرفه‌ای در مفهوم نوین آن در دههٔ اخیر بیشتر مورد توجه سازمانهای ایرانی قرار گرفته است. اولین تألیف نظام‌مند در زبان فارسی که شامل همه مباحث عمومی اخلاق حرفه‌ای می‌باشد، کتاب «اخلاق حرفه‌ای» آقای دکتر احد فرامرز قراملکی است.
اخلاق حرفه‌ای در پنج بخش و ۱۲ فصل ساختار یافته است. هر فصل با طرح مسئله آغاز می‌شود تا علاوه بر اینکه از بحثهای پراکنده و گفتگوی موضوع‌محورانه اجتناب شود، مشارکت فعال خوانندگان را نیز افزایش دهد. نویسنده در سراسر این کتاب می‌کوشد تا مباحث صرفاً به تحلیلهای منطقی و انتزاعی محدود نشود، بلکه فراتر از آن به تحلیل مسائل عینی بنگاهها و سازمانها نیز بپردازد.
● اخلاق حرفه‌ای و موفقیت سازمان
بخش نخست به نقش راهبردی اخلاق حرفه‌ای در موفقیت سازمان می‌پردازد. در این بخش پرسش از چرایی اخلاق حرفه‌ای در کسب و کار، علت نیازمندی سازمانها به اخلاق حرفه‌ای، گریزناپذیری اخلاق در حرفه، جایگاه اخلاق در حیات سازمانی، سهم اخلاق حرفه‌ای در موفقیت سازمانی و نقش سرنوشت‌ساز اخلاق در آینده بنگاه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
نویسنده از طریق تحلیل عوامل موفقیت سازمان، به پرسشهای یادشده پاسخ میدهد؛ مسئله واقعی سازمانها و بنگاهها در کشور ما با شناخت دقیق تهدیدها و فرصتها قابل شکار است و اعتمادآفرینی از مهمترین فرصتها و سلب اعتماد نسبت به سازمان از عمده‌ترین تهدیدهاست.
وی پیش‌بینی‌پذیری را خصلتی می‌داند که سازمان یا فرد برخوردار از آن به اعتماد آفرینی چهار وجهی (اصیل، ژرف، فراگیر و پایدار) دست می‌یابد. چنین اعتمادی رابطه محیط را تسهیل و تصحیح می‌کند.
نرخ پیش‌بینی‌پذیری با مسئولیت‌پذیری اخلاقی سازمان و بنگاه نسبت مستقیم دارد.
بر این اساس، مؤلف مباحث این بخش را در دو فصل سامان داده است: فصل اول عوامل موفقیت سازمان و جایگاه راهبردی اعتماد آفرینی را مورد جستجو قرار داده است.
موفقیت‌طلبی، معنابخش و حرکت‌آفرین در زندگی شخصی، شغلی، سازمانی و ملی است و موفقیت معطوف به آینده فرد یا سازمان، در محیط و تعامل با آن حاصل می‌شود و لذا در گرو ارتباط آسان و درست محیط با فرد و یا سازمان است. برای داشتن چنین رابطه‌ای سازمان و فرد باید رابطه‌ای آسان و درست با محیط ایجاد کند و آن محتاج برخورداری سازمان و فرد از خصلت ویژه‌ای در خلق و خوی، رفتار و عملکرد است. این فصل عوامل تسهیل‌کننده و موانع بازدارنده در راه رسیدن به موفقیت را مورد بررسی قرار میدهد. در فصل دوم بنگاه و معضله پیش‌بینی‌ناپذیری آن مورد بحث قرار می‌گیرد. پاسخ به این پرسشها که سازمانها چگونه می‌توانند به اعتمادآفرینی اصیل دست یابند؟ راهها و چاهها در نیل به این مقصد چیست؟ کدام راه به اعتماد فراگیر و راسخ می‌انجامد و چه روشهایی اعتماد کاذب و ناپایدار به ارمغان می‌آورد؟ بنگاهها چگونه اعتماد را به دست می‌آورند و چگونه از دست می‌دهند؟ عوامل و موانع چیست؟ از مباحث مطرح شده در این فصل است.
● چیستی اخلاق حرفه‌ای
بخش دوم تحت عنوان «چیستی اخلاق حرفه‌ای» است و شامل دو فصل «مفهوم اخلاق حرفه‌ای در کسب و کار» و «اخلاق حرفه‌ای به منزله دانش» می‌باشد.
در این بخش پرسش از چیستی اخلاق حرفه‌ای مطرح می‌شود. گاهی اخلاق حرفه‌ای را در کسب و کار، مدیریت اجرایی و محیط عینی حرفه مطرح می‌کنیم و عملکرد اخلاقی در کسب و کار را مورد بررسی قرار می‌دهیم. و گاهی مراد از آن شاخه‌ای از دانش بشری است که نظامدار و روشمند در مراکز آموزشی و پژوهشی رشد می‌یابد.
نویسنده در فصل نخست این بخش ابتدا به تحلیل چیستی اخلاق حرفه‌ای در معنای نخست پرداخته و به طرح سؤالاتی چون اخلاق حرفه‌ای چیست و با اخلاق فردی چه تمایزی دارد؟ سطوح و ابعاد اخلاق در حرفه کدام است؟ مسئولیتهای اخلاقی در حرفه چیست؟ می‌پردازد و سپس از ویژگیهای معرفتی اخلاق حرفه‌ای به منزله یک دانش سخن می‌گوید.
مخاطبان فصل چهارم کتاب دانش‌پژوهان و مدیران مراکز پژوهشی دانشگاهی و حوزوی هستند. مؤلف کتاب، مهمترین علت عدم تولد و رشد اخلاق حرفه‌ای در بسیاری از دانشگاهها را ناآگاهی مدیران و سیاستگذاران مراکز پژوهشی و آموزشی از هویت و ضرورت اخلاق حرفه‌ای می‌داند. در حالی که تأکید روزافزون بر اخلاق حرفه‌ای در بنگاهها و سازمانهای دولتی و بخش خصوصی در جوامع صنعتی، نیازهای پژوهشی و مطالعاتی فراوانی را به میان آورده است و این نیازها بدون برنامه‌های پژوهشی نظام‌مند قابل پاسخ نیستند.
یکی دیگر از مهمترین عوامل عدم تولد و رشد اخلاق حرفه‌ای فقدان ارتباط اثربخش بین مدیریت در عمل با محافل علمی است. مدیران به دلیل فقدان یا نقصان دغدغه‌های اخلاقی در حرفه، با مسائل اخلاقی در حرفه خود مواجهه جدی ندارند. و لذا برای حل مسائل اخلاقی بنگاهها خود درمانی کرده و دست نیاز به دانشگاه و حوزه دراز نمی‌کنند.
این فصل به هویت و ویژگیهای اخلاق حرفه‌ای به عنوان شاخه‌ای از دانش اخلاق می‌پردازد و از طریق بیان انتظارات و توقعات از اخلاق حرفه‌ای به منزله دانش، آن را مورد بحث و بررسی قرار میدهد. در این فصل ویژگیهای علم اخلاق حرفه‌ای در یک نظام هشت‌ضلعی ترسیم شده است که عبارتند از: هویت علم و دانش بودن، نقش کاربردی، صبغه حرفه‌ای، بومی و فرهنگ وابسته بودن، اسلامی بودن و هویت واسطه‌ای بین وحی و ذهن و زبان مخاطبان، دانش انسانی، زبان روشن انگیزشی و روی‌آورد میان‌رشته‌ای.
● مسئولیتهای اخلاقی سازمان
بخش سوم کتاب اخلاق حرفه‌ای با عنوان «مسئولیتهای اخلاقی سازمان» است.
وقتی می‌گوییم بنگاه مسئولیت دارد، این مسئولیت دقیقاً بر دوش چه کسانی است و بنگاه در قبال چه کسانی دارای تعهد اخلاقی است و این تعهدات دقیقاً چه مواردی است؟ آیا تعهدات گوناگون اخلاقی بنگاه دارای درجه اهمیت یکسان هستند و یا مسئولیت بنگاه نسبت به امری در اولویت و اهمیت بیشتری است؟ پاسخ به این سوالات در این بخش مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
اگر تعهدات بنگاه در قبال همه کسان و نهادهایی که بنگاه نسبت به آنها مسئولیت دارد، به صورت تفصیلی روشن شود، سؤال دیگری به میان می‌آید: این مسئولیتها بر عهده چه کسانی است؟
در فصل پنجم که نخستین فصل از بخش سوم کتاب است، علاوه بر بیان مسائل یادشده، چگونگی تدوین مسئولیتهای اخلاقی بنگاه به صورت اصولی و راهبردی مطرح می‌شود.
پرسش از مسئولیتهای اخلاقی سازمان، سؤالی مرکب است و پاسخ به آن منوط به تحلیل و تجزیه آن به چهار مسئله اساسی است: یک، شرکت و بنگاه در قبال چه کسانی و نهادهایی مسئولیت اخلاقی دارد؟ دو، حقوق کدام یک از این افراد و نهادها دارای اولویت است؟ سه، مسئولیت سازمان در قبال این افراد دقیقاً چیست؟ چهار، انجام مسئولیتهای شرکت در قبال آنها، بر دوش چه کسانی است؟
نویسنده کتاب با طرح مسائل یادشده و پاسخ تفصیلی به آنها، در مسیر تدوین منشور اخلاق حرفه‌ای گام برمی‌دارد.
هیئت مدیره یک بنگاه و هیئت رئیسه یک سازمان در تبیین مسئولیتهای اخلاقی بنگاه سهم مهمی دارند زیرا آنان از مهمترین نهادهایی هستند که نقش محوری در هدایت بنگاه یا سازمان دارند.
نویسنده در فصل ششم کتاب، با طرح مسائلی چون: میزان آشنایی هیئت مدیره‌ها به وظایف اخلاقی خود و حقوق محیط، استقصاث تعهدات اخلاقی خود، ایجاد بخش مدیریت اخلاق حرفه‌ای توسط هیئت مدیره‌ها برای ایفای مسئولیتهای اخلاقی بنگاه، مسئولیت مدیران استراتژیست و ابعادی مسئولیت آنها، نقش محوری مدیران (هیئت مدیره و هیئت رئیسه) یک سازمان و مؤسسه را مورد بررسی قرار میدهد و به تبیین مسئولیتهای اخلاقی هیئت مدیره (رئیسه) می‌پردازد.
● حل مسائل اخلاقی
«تشخیص و حل مسائل اخلاقی در حرفه» چهارمین بخش از کتاب اخلاق حرفه‌ای است. در این بخش مسائل و معضلات اخلاقی بنگاه مورد تأمل قرار گرفته است. شناخت تمایز مسائل اخلاقی بنگاه از سایر مسائل در ساختار، ویژگیهای معرفتی و نیز شیوه‌های تشخیص و راههای حل، رهاورد این مباحث است.
بنابر اعتقاد نویسنده: «مسائل اخلاقی چیستند» مقدم بر سؤال «مسائل اخلاقی کدام هستند» می‌باشد و وقتی می‌توان مسائل اخلاقی سازمان را فهرست کنیم که پیشاپیش تصوری از هویت مسائل اخلاقی داشته باشیم.
تمایز مسائل اخلاقی به لحاظ ساختار از مسائل دیگر بنگاه، موضوع مسائل اخلاقی، مفهوم خوب و بد بودن در مسائل اخلاقی، تفاوت مسائل اخلاقی با مسائل اقتصادی، مالی بنگاه، آثار و لوازم و روشهای حل متمایز مسائل اخلاقی از مباحثی هستند که در فصل هفتم کتاب مورد بررسی قرار گرفته است.
حل روشمند مسائل اخلاقی و اخذ تصمیم درست در قبال معضلات اخلاقی در گرو تشخیص دقیق و به موقع مسائل اخلاقی است. فصل هشتم کتاب، با بیان این مطلب که مواجههٔ روشمند و کارآمد با معضلات اخلاقی مستلزم تشخیص مسئله و شکار آن از انبوه حوادث، پدیدارها و معضلات سازمان و نیز حل روشمند مسئله است، از شیوه‌ها و فرآیند تشخیص مسائل اخلاقی سخن گفته است. تشخیص مسائل اخلاقی در مدل پنج فرمان، تجزیه مشکل به پیش‌مسئله‌ها، توزین پیش‌مسئله‌ها، کالبدشکافی آنها و گونه‌شناسی و تبارشناسی از موارد دیگر مطرح شده در این بخش است.
نویسنده در فصل نهم، به طرح سه مسئله اساسی می‌پردازد:
۱) جستجو از تصور کامل و دقیق از مسئله‌گشایی در حل مسئله
۲) شرایط کارآیی و اثربخشی حل مسئله
۳) جستجو از عملیات لازم هنگام مواجه به مشکل اخلاقی.
وی می‌گوید: شیرینی موفقیت در اقدامهای اخلاقی بنگاه در گرو مواجه روشمند با مسائل اخلاقی است زیرا موفقیت هر تصمیم و اقدامی به طور کلی در گرو ارزیابی پیشین و روش‌سنجی است.
همچنین این فصل ضمن بررسی حل اثربخش مسائل اخلاقی بنگاه و سنجش راه‌حلهای مطلوب این مسائل، به بیان جستجو از راه حل سوم، به عنوان شیوه مناسب در حل تعارضات اخلاقی می‌پردازد.
● روشهای ترویج اخلاق
بخش پایانی این کتاب، با عنوان «آرمان، اهداف و روشهای ترویج اخلاق در سازمان» بوده که شامل سه فصل است. جستجو از بنیانی که اخلاق را بتوان بر آن استوار ساخت از محوری‌ترین تأملات فلسفی بشر است زیرا به تعبیر رابینسون و گارات، سراسیمگی اخلاقی همیشه وجود داشته است. نویسنده در فصل دهم، به بیان خاستگاه مسئله اخلاق در کسب و کار پرداخته و نظامهای اخلاقی در کسب و کار را مورد تحلیل قرار میدهد.
زندگی اخلاقی محتاج اصول کلی است که خط مشی اساسی رفتارهای اخلاقی را ترسیم می‌کند. اهداف اخلاق و اصول راهبردی آن در حرفه در فصل یازدهم کتاب بیان شده است.
چرا ما برآن هستیم تا اخلاق را ترویج کنیم و پای‌بند به اخلاق باشیم؟ پـــاسخ به این پرسش دو نقش اســاسی دارد زیرا از طرفی چارچوبهای کلی و اصول عـــام را نشان میدهد که به منزله پرتوی در جهت‌گیــری اخلاقی به کار می‌آیند و از طرف دیگر اهدافی را تـــرسیم می‌کنند که میزان انحراف یا عدم انحراف بنگاه را در رسیدن به آن نشان داده و نرخ اخلاق‌ورزی بنگاه را معین می‌کند.
نویسنده ضمن بیان مطالب یادشده، با طرح این پرسشها که آیا اصول و اهداف اخلاقی در زندگی شغلی و حیات سازمان غیر از اصول و اهداف اخلاق در زندگی شخصی است؟ و اینکه آیا اصول و اهداف اخلاقی در همه ساحتهای زندگی بشری (شخصی، شغلی، سازمانی، ملی و جهانی) مضمون واحدی دارند؟ یکسانی اصول اخلاقی را مورد بحث و بررسی قرار میدهد.
در آخرین فصل کتاب، فقدان روشهای مؤثر به عنوان یکی از موانع عمده در اخلاقی شدن بنگاه معرفی می‌شود. نویسنده در این فصل به این سؤالات پاسخ داده که: روش ترویج اخلاق در سازمان چیست؟ شیوه‌ها و ابزارهای آموزش اخلاق کدام است؟ تغییر رفتار اخلاقی با چه موانعی روبرو است؟ عوامل نهادینه‌سازی اخلاق در سازمان چیست؟ فرآیند تغییر رفتار اخلاقی در کسب و کار چیست؟ آیا تغییر رفتار اخلاقی را می‌توان بر تحولات وجودی بنیان نهاد؟
روشهای عمده‌ای در آموزش و یادگیری وجود دارد: روش بالا به پایین که در آن آموزش از بالاترین مقام شروع شده و گام به گام به صفوف پایین‌تر گسترش می‌یابد. روش پایین به بالا به عنوان دومین شیوه مطرح می‌شود. البته روشهای دیگری نیز وجود دارد که نویسنده در این فصل به تفصیل به این روشها می‌پردازد.
از ویژگیهای این کتاب می‌توان به طراحی جداول، نمودارها و پرسشها در بسیاری از فصلها اشاره کرد که خوانندگان را به حضوری فعال ترغیب می‌نماید تا ضمن مطالعه و تکمیل آنها به مقایسه دیدگاه خود با آنچه که در ضمن هر فصل آمده، بپردازند. ارزیابی مستمر در حین مطالعه فصل، ارتباط عینی با مباحث را تسهیل می‌کند.
در شماره آینده به معرفی کتاب دیگری از نویسنده به‌نام «موانع رشد اخلاق حرفه‌ای در سازمانها» که به‌تازگی چاپ و منتشر شده است خواهیم پرداخت.
مریم فرقانی: در اسرع وقت بررسی خواهد شد.…
13661368: فایل دانلود نمیشه. چرا؟…
pouriya k: به نام او دم به دم از ولاي مرتضي بايد زدن،دست بر دامن آل…
226190012: با سلام و احترام خدمت استاد فرقانی مرسی از جزوه هایی که…
۱۹ مهر ۱۳۹۳
معرفی کتاب
اخلاق حرفه ای ، پدیدآورنده:احد فرامرز قراملکی ، ناشر:نشر مجنون
معرفی مختصر کتاب:
فصل نخست کتاب با هدف آشنایی با نقش راهبردی اخلاق حرفه ای در موفقیت معطوف به آینده ی سازمانها تدوین یافته است. چیستی اخلاق حرفه ای در دو حیطه ی عملی و نظری مباحث بخش دوم را تشکیل میدهد. تبیین مسئولیت های اخلاقی سازمان ـ از نگارش کدهای اخلاقی تا تدوین منسجم منشور اخلاق ـ و بحث از وظایف اخلاقی هیات مدیره از نظر مسئولیت های اخلاقی، مباحث بخش سوم، هم چنین آشنایی با مسائل اخلاقی سازمان و شیوه های مواجهه با آنها در کسب و کار و مهارت حل اثر بخش آنها از مباحث بخش چهارم اند. بخش پایانی به طرح مطالبی درباره ی ترویج اخلاق در سازمان اختصاص دارد.
توضیح مختصر:
اخلاق حرفه‌ای در مفهوم نوین آن در دههٔ اخیر بیشتر مورد توجه سازمانهای ایرانی قرار گرفته است. اولین تألیف نظام‌مند در زبان فارسی که شامل همه مباحث عمومی اخلاق حرفه‌ای می‌باشد، کتاب «اخلاق حرفه‌ای» آقای دکتر احد فرامرز قراملکی است.
اخلاق حرفه‌ای در پنج بخش و ۱۲ فصل ساختار یافته است. هر فصل با طرح مسئله آغاز می‌شود تا علاوه بر اینکه از بحثهای پراکنده و گفتگوی موضوع‌محورانه اجتناب شود، مشارکت فعال خوانندگان را نیز افزایش دهد. نویسنده در سراسر این کتاب می‌کوشد تا مباحث صرفاً به تحلیلهای منطقی و انتزاعی محدود نشود، بلکه فراتر از آن به تحلیل مسائل عینی بنگاهها و سازمانها نیز بپردازد.
● اخلاق حرفه‌ای و موفقیت سازمان
بخش نخست به نقش راهبردی اخلاق حرفه‌ای در موفقیت سازمان می‌پردازد. در این بخش پرسش از چرایی اخلاق حرفه‌ای در کسب و کار، علت نیازمندی سازمانها به اخلاق حرفه‌ای، گریزناپذیری اخلاق در حرفه، جایگاه اخلاق در حیات سازمانی، سهم اخلاق حرفه‌ای در موفقیت سازمانی و نقش سرنوشت‌ساز اخلاق در آینده بنگاه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
نویسنده از طریق تحلیل عوامل موفقیت سازمان، به پرسشهای یادشده پاسخ میدهد؛ مسئله واقعی سازمانها و بنگاهها در کشور ما با شناخت دقیق تهدیدها و فرصتها قابل شکار است و اعتمادآفرینی از مهمترین فرصتها و سلب اعتماد نسبت به سازمان از عمده‌ترین تهدیدهاست.
وی پیش‌بینی‌پذیری را خصلتی می‌داند که سازمان یا فرد برخوردار از آن به اعتماد آفرینی چهار وجهی (اصیل، ژرف، فراگیر و پایدار) دست می‌یابد. چنین اعتمادی رابطه محیط را تسهیل و تصحیح می‌کند.
نرخ پیش‌بینی‌پذیری با مسئولیت‌پذیری اخلاقی سازمان و بنگاه نسبت مستقیم دارد.
بر این اساس، مؤلف مباحث این بخش را در دو فصل سامان داده است: فصل اول عوامل موفقیت سازمان و جایگاه راهبردی اعتماد آفرینی را مورد جستجو قرار داده است.
موفقیت‌طلبی، معنابخش و حرکت‌آفرین در زندگی شخصی، شغلی، سازمانی و ملی است و موفقیت معطوف به آینده فرد یا سازمان، در محیط و تعامل با آن حاصل می‌شود و لذا در گرو ارتباط آسان و درست محیط با فرد و یا سازمان است. برای داشتن چنین رابطه‌ای سازمان و فرد باید رابطه‌ای آسان و درست با محیط ایجاد کند و آن محتاج برخورداری سازمان و فرد از خصلت ویژه‌ای در خلق و خوی، رفتار و عملکرد است. این فصل عوامل تسهیل‌کننده و موانع بازدارنده در راه رسیدن به موفقیت را مورد بررسی قرار میدهد. در فصل دوم بنگاه و معضله پیش‌بینی‌ناپذیری آن مورد بحث قرار می‌گیرد. پاسخ به این پرسشها که سازمانها چگونه می‌توانند به اعتمادآفرینی اصیل دست یابند؟ راهها و چاهها در نیل به این مقصد چیست؟ کدام راه به اعتماد فراگیر و راسخ می‌انجامد و چه روشهایی اعتماد کاذب و ناپایدار به ارمغان می‌آورد؟ بنگاهها چگونه اعتماد را به دست می‌آورند و چگونه از دست می‌دهند؟ عوامل و موانع چیست؟ از مباحث مطرح شده در این فصل است.
● چیستی اخلاق حرفه‌ای
بخش دوم تحت عنوان «چیستی اخلاق حرفه‌ای» است و شامل دو فصل «مفهوم اخلاق حرفه‌ای در کسب و کار» و «اخلاق حرفه‌ای به منزله دانش» می‌باشد.
در این بخش پرسش از چیستی اخلاق حرفه‌ای مطرح می‌شود. گاهی اخلاق حرفه‌ای را در کسب و کار، مدیریت اجرایی و محیط عینی حرفه مطرح می‌کنیم و عملکرد اخلاقی در کسب و کار را مورد بررسی قرار می‌دهیم. و گاهی مراد از آن شاخه‌ای از دانش بشری است که نظامدار و روشمند در مراکز آموزشی و پژوهشی رشد می‌یابد.
نویسنده در فصل نخست این بخش ابتدا به تحلیل چیستی اخلاق حرفه‌ای در معنای نخست پرداخته و به طرح سؤالاتی چون اخلاق حرفه‌ای چیست و با اخلاق فردی چه تمایزی دارد؟ سطوح و ابعاد اخلاق در حرفه کدام است؟ مسئولیتهای اخلاقی در حرفه چیست؟ می‌پردازد و سپس از ویژگیهای معرفتی اخلاق حرفه‌ای به منزله یک دانش سخن می‌گوید.
مخاطبان فصل چهارم کتاب دانش‌پژوهان و مدیران مراکز پژوهشی دانشگاهی و حوزوی هستند. مؤلف کتاب، مهمترین علت عدم تولد و رشد اخلاق حرفه‌ای در بسیاری از دانشگاهها را ناآگاهی مدیران و سیاستگذاران مراکز پژوهشی و آموزشی از هویت و ضرورت اخلاق حرفه‌ای می‌داند. در حالی که تأکید روزافزون بر اخلاق حرفه‌ای در بنگاهها و سازمانهای دولتی و بخش خصوصی در جوامع صنعتی، نیازهای پژوهشی و مطالعاتی فراوانی را به میان آورده است و این نیازها بدون برنامه‌های پژوهشی نظام‌مند قابل پاسخ نیستند.
یکی دیگر از مهمترین عوامل عدم تولد و رشد اخلاق حرفه‌ای فقدان ارتباط اثربخش بین مدیریت در عمل با محافل علمی است. مدیران به دلیل فقدان یا نقصان دغدغه‌های اخلاقی در حرفه، با مسائل اخلاقی در حرفه خود مواجهه جدی ندارند. و لذا برای حل مسائل اخلاقی بنگاهها خود درمانی کرده و دست نیاز به دانشگاه و حوزه دراز نمی‌کنند.
این فصل به هویت و ویژگیهای اخلاق حرفه‌ای به عنوان شاخه‌ای از دانش اخلاق می‌پردازد و از طریق بیان انتظارات و توقعات از اخلاق حرفه‌ای به منزله دانش، آن را مورد بحث و بررسی قرار میدهد. در این فصل ویژگیهای علم اخلاق حرفه‌ای در یک نظام هشت‌ضلعی ترسیم شده است که عبارتند از: هویت علم و دانش بودن، نقش کاربردی، صبغه حرفه‌ای، بومی و فرهنگ وابسته بودن، اسلامی بودن و هویت واسطه‌ای بین وحی و ذهن و زبان مخاطبان، دانش انسانی، زبان روشن انگیزشی و روی‌آورد میان‌رشته‌ای.
● مسئولیتهای اخلاقی سازمان
بخش سوم کتاب اخلاق حرفه‌ای با عنوان «مسئولیتهای اخلاقی سازمان» است.
وقتی می‌گوییم بنگاه مسئولیت دارد، این مسئولیت دقیقاً بر دوش چه کسانی است و بنگاه در قبال چه کسانی دارای تعهد اخلاقی است و این تعهدات دقیقاً چه مواردی است؟ آیا تعهدات گوناگون اخلاقی بنگاه دارای درجه اهمیت یکسان هستند و یا مسئولیت بنگاه نسبت به امری در اولویت و اهمیت بیشتری است؟ پاسخ به این سوالات در این بخش مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
اگر تعهدات بنگاه در قبال همه کسان و نهادهایی که بنگاه نسبت به آنها مسئولیت دارد، به صورت تفصیلی روشن شود، سؤال دیگری به میان می‌آید: این مسئولیتها بر عهده چه کسانی است؟
در فصل پنجم که نخستین فصل از بخش سوم کتاب است، علاوه بر بیان مسائل یادشده، چگونگی تدوین مسئولیتهای اخلاقی بنگاه به صورت اصولی و راهبردی مطرح می‌شود.
پرسش از مسئولیتهای اخلاقی سازمان، سؤالی مرکب است و پاسخ به آن منوط به تحلیل و تجزیه آن به چهار مسئله اساسی است: یک، شرکت و بنگاه در قبال چه کسانی و نهادهایی مسئولیت اخلاقی دارد؟ دو، حقوق کدام یک از این افراد و نهادها دارای اولویت است؟ سه، مسئولیت سازمان در قبال این افراد دقیقاً چیست؟ چهار، انجام مسئولیتهای شرکت در قبال آنها، بر دوش چه کسانی است؟
نویسنده کتاب با طرح مسائل یادشده و پاسخ تفصیلی به آنها، در مسیر تدوین منشور اخلاق حرفه‌ای گام برمی‌دارد.
هیئت مدیره یک بنگاه و هیئت رئیسه یک سازمان در تبیین مسئولیتهای اخلاقی بنگاه سهم مهمی دارند زیرا آنان از مهمترین نهادهایی هستند که نقش محوری در هدایت بنگاه یا سازمان دارند.
نویسنده در فصل ششم کتاب، با طرح مسائلی چون: میزان آشنایی هیئت مدیره‌ها به وظایف اخلاقی خود و حقوق محیط، استقصاث تعهدات اخلاقی خود، ایجاد بخش مدیریت اخلاق حرفه‌ای توسط هیئت مدیره‌ها برای ایفای مسئولیتهای اخلاقی بنگاه، مسئولیت مدیران استراتژیست و ابعادی مسئولیت آنها، نقش محوری مدیران (هیئت مدیره و هیئت رئیسه) یک سازمان و مؤسسه را مورد بررسی قرار میدهد و به تبیین مسئولیتهای اخلاقی هیئت مدیره (رئیسه) می‌پردازد.
● حل مسائل اخلاقی
«تشخیص و حل مسائل اخلاقی در حرفه» چهارمین بخش از کتاب اخلاق حرفه‌ای است. در این بخش مسائل و معضلات اخلاقی بنگاه مورد تأمل قرار گرفته است. شناخت تمایز مسائل اخلاقی بنگاه از سایر مسائل در ساختار، ویژگیهای معرفتی و نیز شیوه‌های تشخیص و راههای حل، رهاورد این مباحث است.
بنابر اعتقاد نویسنده: «مسائل اخلاقی چیستند» مقدم بر سؤال «مسائل اخلاقی کدام هستند» می‌باشد و وقتی می‌توان مسائل اخلاقی سازمان را فهرست کنیم که پیشاپیش تصوری از هویت مسائل اخلاقی داشته باشیم.
تمایز مسائل اخلاقی به لحاظ ساختار از مسائل دیگر بنگاه، موضوع مسائل اخلاقی، مفهوم خوب و بد بودن در مسائل اخلاقی، تفاوت مسائل اخلاقی با مسائل اقتصادی، مالی بنگاه، آثار و لوازم و روشهای حل متمایز مسائل اخلاقی از مباحثی هستند که در فصل هفتم کتاب مورد بررسی قرار گرفته است.
حل روشمند مسائل اخلاقی و اخذ تصمیم درست در قبال معضلات اخلاقی در گرو تشخیص دقیق و به موقع مسائل اخلاقی است. فصل هشتم کتاب، با بیان این مطلب که مواجههٔ روشمند و کارآمد با معضلات اخلاقی مستلزم تشخیص مسئله و شکار آن از انبوه حوادث، پدیدارها و معضلات سازمان و نیز حل روشمند مسئله است، از شیوه‌ها و فرآیند تشخیص مسائل اخلاقی سخن گفته است. تشخیص مسائل اخلاقی در مدل پنج فرمان، تجزیه مشکل به پیش‌مسئله‌ها، توزین پیش‌مسئله‌ها، کالبدشکافی آنها و گونه‌شناسی و تبارشناسی از موارد دیگر مطرح شده در این بخش است.
نویسنده در فصل نهم، به طرح سه مسئله اساسی می‌پردازد:
۱) جستجو از تصور کامل و دقیق از مسئله‌گشایی در حل مسئله
۲) شرایط کارآیی و اثربخشی حل مسئله
۳) جستجو از عملیات لازم هنگام مواجه به مشکل اخلاقی.
وی می‌گوید: شیرینی موفقیت در اقدامهای اخلاقی بنگاه در گرو مواجه روشمند با مسائل اخلاقی است زیرا موفقیت هر تصمیم و اقدامی به طور کلی در گرو ارزیابی پیشین و روش‌سنجی است.
همچنین این فصل ضمن بررسی حل اثربخش مسائل اخلاقی بنگاه و سنجش راه‌حلهای مطلوب این مسائل، به بیان جستجو از راه حل سوم، به عنوان شیوه مناسب در حل تعارضات اخلاقی می‌پردازد.
● روشهای ترویج اخلاق
بخش پایانی این کتاب، با عنوان «آرمان، اهداف و روشهای ترویج اخلاق در سازمان» بوده که شامل سه فصل است. جستجو از بنیانی که اخلاق را بتوان بر آن استوار ساخت از محوری‌ترین تأملات فلسفی بشر است زیرا به تعبیر رابینسون و گارات، سراسیمگی اخلاقی همیشه وجود داشته است. نویسنده در فصل دهم، به بیان خاستگاه مسئله اخلاق در کسب و کار پرداخته و نظامهای اخلاقی در کسب و کار را مورد تحلیل قرار میدهد.
زندگی اخلاقی محتاج اصول کلی است که خط مشی اساسی رفتارهای اخلاقی را ترسیم می‌کند. اهداف اخلاق و اصول راهبردی آن در حرفه در فصل یازدهم کتاب بیان شده است.
چرا ما برآن هستیم تا اخلاق را ترویج کنیم و پای‌بند به اخلاق باشیم؟ پـــاسخ به این پرسش دو نقش اســاسی دارد زیرا از طرفی چارچوبهای کلی و اصول عـــام را نشان میدهد که به منزله پرتوی در جهت‌گیــری اخلاقی به کار می‌آیند و از طرف دیگر اهدافی را تـــرسیم می‌کنند که میزان انحراف یا عدم انحراف بنگاه را در رسیدن به آن نشان داده و نرخ اخلاق‌ورزی بنگاه را معین می‌کند.
نویسنده ضمن بیان مطالب یادشده، با طرح این پرسشها که آیا اصول و اهداف اخلاقی در زندگی شغلی و حیات سازمان غیر از اصول و اهداف اخلاق در زندگی شخصی است؟ و اینکه آیا اصول و اهداف اخلاقی در همه ساحتهای زندگی بشری (شخصی، شغلی، سازمانی، ملی و جهانی) مضمون واحدی دارند؟ یکسانی اصول اخلاقی را مورد بحث و بررسی قرار میدهد.
در آخرین فصل کتاب، فقدان روشهای مؤثر به عنوان یکی از موانع عمده در اخلاقی شدن بنگاه معرفی می‌شود. نویسنده در این فصل به این سؤالات پاسخ داده که: روش ترویج اخلاق در سازمان چیست؟ شیوه‌ها و ابزارهای آموزش اخلاق کدام است؟ تغییر رفتار اخلاقی با چه موانعی روبرو است؟ عوامل نهادینه‌سازی اخلاق در سازمان چیست؟ فرآیند تغییر رفتار اخلاقی در کسب و کار چیست؟ آیا تغییر رفتار اخلاقی را می‌توان بر تحولات وجودی بنیان نهاد؟
روشهای عمده‌ای در آموزش و یادگیری وجود دارد: روش بالا به پایین که در آن آموزش از بالاترین مقام شروع شده و گام به گام به صفوف پایین‌تر گسترش می‌یابد. روش پایین به بالا به عنوان دومین شیوه مطرح می‌شود. البته روشهای دیگری نیز وجود دارد که نویسنده در این فصل به تفصیل به این روشها می‌پردازد.
از ویژگیهای این کتاب می‌توان به طراحی جداول، نمودارها و پرسشها در بسیاری از فصلها اشاره کرد که خوانندگان را به حضوری فعال ترغیب می‌نماید تا ضمن مطالعه و تکمیل آنها به مقایسه دیدگاه خود با آنچه که در ضمن هر فصل آمده، بپردازند. ارزیابی مستمر در حین مطالعه فصل، ارتباط عینی با مباحث را تسهیل می‌کند.
در شماره آینده به معرفی کتاب دیگری از نویسنده به‌نام «موانع رشد اخلاق حرفه‌ای در سازمانها» که به‌تازگی چاپ و منتشر شده است خواهیم پرداخت.